[Theo dòng thời sự] Quyền riêng tư là gì? Bạn đã hiểu đúng?

QUYỀN RIÊNG TƯ LÀ GÌ?

Trong tất cả các quyền con người, có lẽ quyền riêng tư là khó định nghĩa nhất. Các định nghĩa về quyền riêng tư rất khác nhau tùy thuộc vào điều kiện của từng quốc gia và nền văn hóa. Ở nhiều nước, khái niệm này đã được hợp nhất với khái niệm bảo vệ dữ liệu cá nhân, trong đó sự riêng tư chính là việc quản lý thông tin cá nhân. Trong bối cảnh hiện nay, bảo vệ sự riêng tư thường xuyên được xem như là một cách để hướng dẫn xã hội hạn chế can thiệp vào công việc của cá nhân.
Việc thiếu một định nghĩa duy nhất không có nghĩa là vấn đề thiếu tầm quan trọng, vì “theo một nghĩa nào đó, tất cả các quyền con người đều có khía cạnh của quyền riêng tư”.

Quyền riêng tư được hiểu như thế nào?
Quyền riêng tư là quyền của cá nhân được tôn trọng và được luật pháp bảo vệ. Việc thu thập, công bố thông tin, tư liệu về đời tư của cá nhân phải được người đó đồng ý. Thư tín, điện thoại, điện tín, các hình thức thông tin điện tử khác của cá nhân được bảo đảm an toàn và bí mật.

Quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình (gọi chung là bí mật đời tư) là một trong những quyền cơ bản quan trọng nhất của con người được Hiến pháp năm 2013 ghi nhận.

Việc bảo vệ nó tưởng chừng như đơn giản, nhưng trên thực tế, sự vi phạm trong thời gian qua có thể nói là đang tràn lan, trở thành mối lo cho xã hội. Việc ngăn chặn sự xâm phạm bí mật đời tư của cá nhân thực sự khó khăn trong kỷ nguyên internet này, khi mà thông tin được lan truyền rất nhanh chỉ sau một cái “nhấp” chuột máy tính, rất nhiều thông tin đời tư cá nhân đáng ra phải được bảo vệ bị phơi bày.

Cụ thể ví dụ rõ nhất ở đây chính là bản thân của mỗi người chúng ta luôn có một điều gì đó không muốn chia sẽ hay bày tỏ với những người xung quanh được cho là sự riêng tư như niềm vui nỗi buồn hay một món vật chất nào đó bạn luôn muốn giữ bên mình. Nếu điều này bị xâm phạm thì bạn sẽ trở nên bực tức, giận dỗi, buồn bã hoặc các cung bậc cảm xúc khác đều chung quy từ quyền riêng tư. Điều này có thể xét trên nhiều khía cạnh khác nhau mà thành có thể là tốt trong phạm trù tình cảm khi bạn thích một người mà bị phát hiện và người đó cũng thích bạn, hoặc theo chiều hướng ngược lại mặt tiêu cực của vấn đề khiến bạn không vui. Còn nếu xét trên nhiều yếu tố khác nhau thì đa phần gây ra những hậu quả tiêu cực nhiều hơn như bị đọc nhật ký, sử dụng món đồ mà bạn không cho phép, hồ sơ dữ liệu ý tưởng bị đánh cắp…Rộng hơn điều đó chính là gia đình bạn bị mất trộm. Sự lừa đảo cũng có thể khiến bạn mất đi quyền riêng tư mà cụ thể ở đây phải kể đến đó là các ứng dụng internet khi có ai đó kêu bạn đưa thông tin thẻ ngân hàng, chuyển tiền vào tài khoản tài khoản nếu bạn không biết mà thực hiện lập tức tiền bạn sẽ mất đi tức nghĩa là quyền riêng tư của bạn đã bị xâm phạm một cách táo bạo.

Mối quan hệ giữa quyền riêng tư và quyền tiếp cận thông tin

Việc công khai hóa chính quyền, làm cho chính quyền minh bạch hơn là một quá trình khó khăn và phức tạp, thường đòi hỏi một sự cân bằng khéo léo giữa các nhóm quyền lợi. Chính quyền công khai có ưu điểm là làm cho việc phân định trách nhiệm rõ hơn và sự tham gia dân chủ dễ dàng hơn. Tuy nhiên, chính quyền công khai đôi khi cũng có thể làm phương hại tới các trị giá xã hội được mọi người trân trọng như quyền riêng tư của cá nhân. Đa số các chính quyền dân chủ phải là các chính quyền công khai và minh bạch. Tuy nhiên, ngay cả chính quyền công khai và minh bạch nhất cũng cần phải có một phần nào bí mật và kín đáo thì mới hoạt động hiệu quả được.

Quyền riêng tư và quyền tiếp cận thông tin có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Cả hai quyền này đều được các công ước quốc tế và Hiến pháp của nhiều quốc gia bảo vệ, tất cả đều có một điểm chung đó là sự miễn trừ của quyền tiếp cận thông tin chính là bảo vệ quyền riêng tư.

Luật pháp của các quốc gia quy định người dân có thể được tiếp cận các thông tin từ trước đến nay vẫn được giữ kín một cách không cần thiết và tạo ra quyền của dân chúng (được thi hành theo luật pháp) có những thông tin mà các viên chức chính quyền không muốn phổ biến. Đồng thời luật cũng quy định các ngoại lệ nhằm đưa ra một công thức thực tiễn vừa bao quát vừa cân bằng nhằm bảo vệ quyền lợi của mọi thành phần liên quan, đồng thời cũng nhấn mạnh trách nhiệm là phải công khai tất cả thông tin. Đây cũng là vấn đề mâu thuẫn gây không ít tranh cãi của thế giới nhưng chúng ta cũng cần phải nhìn nhận theo nhiều góc độ.

Quyền riêng tư trong văn bản quốc tế

Sự riêng tư được công nhận trên toàn thế giới với các khu vực đa dạng về nền văn hóa. Nó được bảo vệ trong Tuyên ngôn Nhân quyền, Công ước quốc tế về Quyền dân sự và chính trị và nhiều công ước quốc tế và khu vực về nhân quyền. Đa số các nước đều xác định quyền riêng tư trong Hiến pháp. Quy định tối thiểu nhất là quyền bất khả xâm phạm về nơi ở và bí mật thông tin liên lạc. Gần đây, một số Hiến pháp các nước quy định cụ thể về quyền tiếp cận và kiểm soát thông tin cá nhân. Ở nhiều nước mà quyền riêng tư không quy định trong Hiến pháp thì được quy định trong các văn bản khác.

Quyền riêng tư đã được coi là một trong những quyền cơ bản của con người và được chính thức ghi nhận lần đầu tiên trong Tuyên ngôn quốc tế về Nhân quyền năm 1948 (Universal Declaration of Human Rights). Điều 12 Tuyên ngôn ghi nhận: “Không ai phải chịu sự can thiệp một cách tùy tiện vào cuộc sống riêng tư, gia đình, nhà ở hoặc thư tín cũng như bị xúc phạm về nhân phẩm hoặc uy tín của cá nhân. Mọi người đều được pháp luật bảo vệ chống lại sự xúc phạm và can thiệp như vậy”.

Tiếp đó, Điều 8 Công ước về bảo vệ nhân quyền và những quyền tự do cơ bản năm 1950 xác định: “Cơ quan công quyền không được phép can thiệp vào việc thực hiện quyền riêng tư trừ trường hợp pháp luật quy định vì cần thiết cho một xã hội dân chủ hoặc vì lợi ích của an ninh quốc gia, an toàn công cộng hoặc vì sự thịnh vượng của đất nước với mục đích ngăn ngừa sự hỗn loạn hoặc tội phạm, bảo vệ sức khỏe hoặc các giá trị đạo đức hoặc bảo vệ quyền và sự tự do của các chủ thể khác”.

Làm thế nào để bảo vệ quyền riêng tư???

Khái niệm này nghe có vẻ rất mơ hồ không thể chắc chắn được nhưng phần nào cũng giúp bạn bảo vệ được quyền riêng tư. Trước hết cần giảm thiểu tối đa số người biết về việc bạn muốn bảo vệ giữ gìn bí mật cho bản thân bởi nếu phạm vi càng lớn thì quy mô sẽ càng lớn khó cho bạn khi bảo vệ an toàn riêng tư của bản thân cũng như gia đình, chỉ có những người mà bạn cảm thấy tin tưởng giữ kín được sự riêng tư cho bạn thì hãy tiết lộ. Kế đến đối với vật chất như hồ sơ tài liệu, vật dụng bạn yêu quý thì nên có sự bảo vệ tương xứng với nó điển hình như tiền thì bạn nên gửi ngân hàng, hoặc tủ đựng có khóa mật khẩu sẽ đảm bảo hơn khi bạn giữ nó bên mình. Phạm vi gia đình tránh trộm cắp thì phải canh chừng cẩn thận, cửa có khóa, chuông báo động, camera,…Tùy vào từng trường hợp mà bạn đưa ra những quyết định bảo vệ cho bản thân, gia đình bạn mà bạn cảm thấy an toàn nhất có thể.

Phạm trù khá rối nhưng bạn hiểu rằng quyền riêng tư là quyền bất khả xâm phạm và và bạn có toàn quyền để đòi hỏi người khác phải tôn trọng sự riêng tư của mình.

Các bài viết sau, chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về cách mà quyền riêng tư của bạn được bảo vệ trên thếgiới Internet rộng lớn nhé.

Biên tập viên DSH